Günümüzde kesin teşhis konmamış olsa da birçok çocukta görülebilen disleksi, okuma zahmetine neden olan bir tıp öğrenme bozukluğudur.
Çocuklarda yaygın olarak öğrenme zahmetine neden olan şeylerin başında gelen durumlardan birisi de disleksidir. Disleksi; sesleri tanıma, seslerin harfler ve sözler ile bağını anlayamama nedeniyle bireyin öğrenme yeteneğini engelleyen, gerçek ve akıcı formda sözleri tanıyamama, okuyamama ve yazamama meselelerine neden olan bir bozukluktur. Ailelerin ve öğretmenlerin dikkatinden kaçması durumunda çocuğun okul muvaffakiyetinde açıklanamayan bir düşüşe neden olan disleksi, uzman yardımları ve gerçek yaklaşımlarla aşılamaz bir sorun olmaktan çıkmaktadır.
DİSLEKSİ NEDİR?
Çocuklarda “öğrenme güçlüğü” olarak da bilinen disleksi, beynin yazılı lisanı sürece biçimini bozan, zeka sorunu olmadığı halde okuma, yazma ve heceleme zahmetine neden olan lisan temelli öğrenme bozukluğudur.
Genellikle çocukluk çağında ve okula başlama devrinde fark edilen disleksi, ender lakin ömür uzunluğu devam eden bir bozukluktur. Ömür uzunluğu devam eden disleksi, beynin lisanı işleyen bölgelerindeki ferdî farklılıklar olarak da tabir edilir. Disleksinin en bariz özelliği kişinin okurken ve yazarken yaşadığı sorunların ortaya çıkmasıdır.
DİSLEKSİ MUVAFFAKİYETE MAHZUR DEĞİL
Disleksi tanısı konan çocuklarda zeka, işitme yahut görme ile alakalı rastgele bir sorun bulunmaz. Çoklukla genetik kontağıyla ön plana çıkan disleksinin net bir tedavisi olmasa da yapılan eğitimler, yönlendirmeler ve disleksi testleriyle disleksinin meydana getirdiği sorunların önüne geçilebilir. Her ne kadar öğrenme zahmeti olarak bilinse de, dislekside çocuklar bilhassa okul hayatında başarılı bireyler olarak tanınır.
DİSLEKSİ NEDEN OLUR?
Disleksinin beynin fonemleri (kelimeleri birbirinden farklı kılan en küçük konuşma birimleri) sürece yeteneğindeki bozulmadan kaynaklandığı düşünülmektedir. Disleksi görme yahut işitme meseleleri, zeka geriliği yahut beyin hasarından kaynaklanmaz.
Ailede disleksi görülmesi, çeşitli çevresel etkenler, gebelik devrinde beyin gelişimini olumsuz biçimde etkileyebilecek sigara kullanımı, çok alkol tüketimi üzere alışkanlıklar, enfeksiyonlara maruz kalma da disleksi riski artıran faktörlerdendir.
Disleksinin nedenleri tipine nazaran de değişkenlik gösterir. Örneğin birincil dislekside, birçok araştırma kalıtsal faktörlere odaklanır. Hakikaten araştırmacılar son vakitlerde disleksinin belirti ve semptomlarına katkıda bulunan muhtemel birtakım genleri tanımladılar.
DİSLEKSİ BELİRTİLERİ
Genellikle çocukluk çağında ortaya çıkan dislekside fark edilen en değerli belirti okumayı öğrenmeye başlayan çocuğun akranlarına nazaran yaşadığı zorluklardır. Bu sorun birinci olarak öğretmen tarafından fark edilebilir. Okuma zorluğuyla birlikte heceleme, yazma ve okuduğunu manaya konusunda yaşanan sorunlar de disleksi belirtileri ortasında yer alır.
- Yüksek sesle okumak da dahil okumada güçlük
- Geç konuşmaya başlama
- Okuma ve yazmanın yavaş formda yapılması
- Duyduğunu manaya ve zihinde işlemede sorun yaşama
- Olayların sırasını hatırlamada zorlanma
- Bilinmeyen bir söz ya da kafiye söyleminde sorun yaşama
- Okuma gerektiren aktivitelerden uzak durmaya çalışma
- “d,b” yahut “p,q” üzere benzeri hallere sahip harfleri ayırma zorluğu
- Yeni sözleri öğrenme konusunda sorun yaşamak
- Sesleri harf yahut sözcük kümeleriyle ilişkilendirememek
- Herhangi bir öyküyü özetleyememek
- Yabancı lisan öğrenememe zorluğu
Bu sıkıntılardan rastgele birine sahip olmak, kişinin kesin olarak disleksi olduğu manasına gelmez. Disleksi teşhisinin konulması için tabibin disleksi testi ve ekstra çalışmalar yapması gerekir.
DİSLEKSİ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Disleksi kendi için altı farklı çeşide ayrılır ve meydana gelme halleri farklılık gösterir.
- Birincil tip disleksi
Dislekside en yaygın olarak görülen çeşit birincil cinstir. Serebral kortekste disfonksiyon olduğunda ortaya çıkar. Birincil tip kalıtsaldır, ömür uzunluğu devam eder. - İkincil tip (Gelişimsel) disleksi
Fetal gelişim sırasında beyin gelişiminin erken kademelerinde başlar. Birincil tıbbın bilakis disleksinin bu formu yaşla birlikte azalmaya başlar. Bu disleksi tipi erkeklerde, bayanlara göre daha sık görünür. - Travma tipi disleksi
Travma tipi disleksi, beynin okuma ve yazmayı denetim eden bölgesinde fizikî bir yaralanma olduğunda ortaya çıkar. - Fonolojik disleksi
Her lisanda, sözleri oluşturmak için tekrar tekrar kullanılan ortak sesler vardır. Disleksi hastaları, ana lisanlarını konuşmak için muhtaçlık duydukları sesleri üretme ve sürece konusunda hiçbir sorun yaşamazlar. Buradaki zorluk, bir kelimeyi oluşturan tek tek sesleri tanımlamakla birlikte gelir. Okumada sesler değerli üzere görünmeyebilir, fakat çocukların okumayı öğrenirken atmaları gereken birinci adımlardan biri sözlerin kodunu çözmektir. Disleksinin bu cinsinde işitselden daha çok görsel sürece sorunu ön plana çıkar. - Yüzey disleksi
Sözcüklerin tanınması ve yazılmasında zorluk çekilen disleksi tipidir. - Görsel disleksi
Görsel disleksi görsel işlemeyi tesirler. Özet olarak beyin, gözlerin gördüklerinin tam fotoğrafını alamaz. Bu, harf oluşturmayı öğrenmek ve tıpkı vakitte sözcüklerdeki hakikat harf dizilerini hatırlamanın anahtar olduğu bir süreç olan yazım konusunda ustalaşmak için önemli sonuçlar doğurabilir.
DİSLEKSİ OLAN ÇOCUKLARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
Disleksi olan çocuklar ekseriyetle akranlarına nazaran daha meraklı, zeki ve görsel zekaya sahiplerdir. Sözlerden çok daha çok görsel olarak düşünürler. Bir metni süratli ve kolay bir formda okuyamaz, sözleri aklında tutamaz, ezber yapmakta zorluk çeker ve okuma konusunda öbür çocuklara nazaran daha hevessiz ve düşük özgüvenli olurlar.
DİSLEKSİ TEŞHİSİ NASIL KONULUR?
Disleksi genel olarak beyninizdeki farklılıklardan kaynaklansa da hiçbir kan testi yahut laboratuvar taraması tarafından tespit edilemez.
Bunun yerine, ortak işaretlerin dikkatli bir formda kıymetlendirilmesi ve disleksi testi, bu okuma sorunu olan kişiyi tespit eder.
Disleksi testi aşağıdaki hususlar üzerine ağırlaşır:
- Kod çözme (yabancı sözleri seslendirerek okumak)
- Sözlü lisan becerileri
- Akıcı okuma ve okuduğunu anlama
- Yazım tarafını geliştirme
- Kelime bilgisi ve söz tanıma
Disleksinin teşhis edilmesini sağlayacak makul ve tek bir test mevcut değildir. Disleksi teşhisi esnasında birçok faktör göz önünde bulundurulur. Doktor, çocuğun okuma ve lisan hünerlerini belirlemek için birkaç standart test yapılmasını isteyebilir. Bu testlerle ilgili çocuğun okuma hünerinin düzeyi ve kalitesi tahlil edilebilir.
Doktor ayrıca çocuğun zihinsel sıhhatini daha düzgün anlamak için çocuğa ve ebeveynlerine ruhsal testlerde bulunan soruları sorabilir. Gerçekten bu testlerle toplumsal meselelerin, telaş yahut depresyonun çocuğun yeteneklerini sınırlayıp sınırlamadığını tespit etmek ister.
DİSLEKSİ TEDAVİSİ VAR MI?
Disleksiyi tedavi etmek için çeşitli teknikler ve stratejiler kullanılır. Bunlardan kimileri kayıt altına alınan dersi tekrar dinleyebilmek, kitapları okumak yerine dinlemek, yazım ve lisan bilgisini denetim etmek için kimi bilgisayar yazılımlarını kullanmayı içerir.
Disleksi tedavisi, konuşma ve lisan terapistleri, özel eğitim öğretmenleriyle temas kurmayı da kapsar. Disleksik çocukların birçok öğrenme zahmetlerine ahenk sağlar ve olağan bir sınıfta eğitim almaya devam edebilirken birtakım disleksik çocuklar için özel eğitim gerekebilir.
Disleksiyi ortadan kaldıracak rastgele bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Lakin disleksiye eşlik eden psikiyatrik bir hastalık mevcutsa kelam konusu hastalıkların tedavi edilmesi çok değerlidir. Disleksili çocukların başarısı disleksinin ne kadar şiddetli olduğuna, ne kadar erken teşhis edildiğine ve tedavinin kalitesine bağlıdır. Disleksi tedavisi için özetle şu konulara dikkat edilmelidir:
- Çocuğunuzun beyninin daha kolay tanımlayabileceği muhakkak yazı tiplerini kullanma
- Artikülasyon sorunlarını ele almak için konuşma ve lisan terapisi alma
- Kelimeleri en küçük ses ünitelerine ayırmayı içeren fonemik farkındalığın öğretilmesi
- Okurken zahmet çekilen sözleri tekrar tekrar okutarak pratiklik kazandırmak üzere disleksi idmanlarının uygulanması
- Dil maharetlerinin yazılı yahut kelamlı sözlere fotoğraflar, objeler yahut seslerin eşlik ettiği çoklu duyusal terapinin kullanılması
- Gerek duyulması halinde dislektik çocuğa bu alanda uzmanlaşmış bireyler tarafından ferdî yada küme halinde özel bir eğitim verilmesi
DİSLEKSİ HAKKINDA EN ÇOK MERAK EDİLENLER
Disleksi hastalık mıdır?
Disleksi lisan temelli öğrenme güçlüğüdür. Disleksi, insanların makul lisan hünerlerinde, bilhassa de okumada zorluk yaşamalarına neden olur.
Dikkat eksikliği ve disleksi ortasındaki fark nedir?
DEHB olarak da bilinen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hiperaktivite ve dürtüsellik ile alakalıdır, disleksi ise okuma ve lisanı işlemeyi etkileyen bir durumdur. Her ikisinde de eğitim ve toplumsal fonksiyonlar etkilenebilir ve bu şahıslar hayatın belli alanlarında farklılık gösteren zahmetler yaşarlar.
Disleksi tedavi ile geçer mi?
Disleksi genel olarak hayat uzunluğu devam eden bir sorundur. Büsbütün geçirmek mümkün olmasa da disleksiyi zayıflatmak ve tesirlerini azaltmak için birtakım testler ve çalışmalar yapılır.
Disleksi olan bireylere nasıl davranılmalı?
Disleksi olan kişi; akranlarından farklı olarak davranacağı için bu durum aileler için kolay olmaz. Ailelerin bu durumlarda sabırlı olması, çocuklarına karşı öfkeli bir formda davranmaması gerekir.
Disleksi ve otizm ortasında ilişki var mı?
Disleksi otizm’den farklı bir bozukluk çeşididir. Disleksi, temelde sözleri, söylemleri ve yazımları okuma, sürece ve yorumlamada zorluk içeren bir öğrenme bozukluğudur. Otizm ise beynin sesleri ve renkleri ortalama bir beyinden farklı bir biçimde işlediği gelişimsel bir bozukluktur.
Disleksi bir pürüz midir?
Disleksi olan çocukların özel bir öğrenme zahmeti bulunsa da bu şahıslar engelli olarak kıymetlendirilmez.
Çocuğunuzda emsal belirtiler olduğunu düşünüyorsanız uzman yardımı alarak disleksi nedeniyle ortaya çıkan olumsuz durumların üstesinden gelebilirsiniz
