Aradan geçen bir asırda dünyada da Türkiye’de de çok şeyin değiştiğini, dönüştüğünü tabir eden Ortan, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Kurulduğumuz günden bu yana bizim için değişmeyen bir şey var; o da birinci faaliyete başladığımız günkü ana hedefimiz neyse bugün de birebir gayesi taşımak… Ülke iktisadının büyümesine ve istihdama, refahın artmasına katkı… İş Bankası 1924’te bunun için vardı, bugün de bunu yapıyor. O gün tahminen omzunda çok ağır bir yük vardı. Hiç kimse yokken bunu yapıyordu. Bugün yanında öteki bankalarla, kurum ve kuruluşlarla birlikte yapıyor. 100 yıl sonra geriye dönüp baktığımızda, İş Bankasının daima bir bankanın çok daha ötesinde bir kurum olduğunu, bir taraftan ülke iktisadına katkı sağlarken başka taraftan da sıkıntı vakitlerde daima dayanışma ruhuyla hareket edip ülkemizin yeterli gününde olduğu üzere makûs gününde de sorumluluk aldığını görüyoruz.”
Aran, “ilk ulusal banka”, “ilk özel banka”, “ilk çağdaş banka” olarak kurulan İş Bankasının, bu özelliklerini harmanladığı hüviyetini 100 yıldır üzerine daima bir şeyler koyarak yaşatmasını değerli bulduğunu söyledi.
“İşbirlikleri yaratmak ve bunlarla dünyaya açılmak, bu yolda bir fark yaratmak peşindeyiz”
Aktif büyüklükte “en büyük özel banka” pozisyonundaki İş Bankasının dünyaya açılmaya hazır olduğunu belirten Ortan, şöyle konuştu:
“İkinci yüzyılımızda bir global banka nasıl konumlandırılıyorsa o düzeye ulaşmayı, dünyada en geniş coğrafyada, en fazla müşteriye dokunan, pay bedeli en yüksek birinci 10 bankadan biri olmayı hedefliyoruz. Küresel bir oyuncu olarak küresel ligde dünyanın önde gelen birinci 10 bankası ortasına giren bir İş Bankası kıssası ülkemize çok yakışır. 100 yıl çok uzun bir vakit… Cumhuriyetin kurulduğu kuralları, o günkü yokluğu, kurucumuz Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve birinci Genel Müdürümüz Celal Bayar’ın İş Bankasını bize emanet ettiği şartları düşünürsek biz niçin bu türlü bir bayrak teslim etmeyelim? O nedenle rekabeti ülke dışına çıkarmak, Türkiye’deki başka finans kurumlarını rakip olarak değil yol arkadaşı olarak görüp asıl global rekabette güçlü bir oyuncu olmak ismine adımlar atmak bizim için çok daha kıymetlidir.
İster bankacılık ister gerçek dal olsun, tüm ekosistemin her bir kuruluşunu iş ortağımız görüp onlarla bir arada güçlerimizi birleştirip global rekabette fark yaratacak adımlar atıyoruz. İşbirlikleri yaratmak ve bunlarla dünyaya açılmak, bu yolda bir fark yaratmak peşindeyiz. Aslında biz bütün stratejimizi buna nazaran konumlandırıyoruz zira 100 yıllık kıssa hakikaten çok sağlam, İş Bankasının başarabileceği bir kıssa olmalı.”
“İngiltere ve AB’yi kapsayacak bir dijital banka amacına ulaşma yolunda çalışıyoruz”
Hakan Ortan, son periyotta dijitalleşme odağında bölgesel manada yeni bankacılık yatırımlarına sürat verdiklerini söyledi.
Bunun için öncelikle İngiltere’de OYAK Kümesi yatırımlarından Birleşik Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para AŞ ile kendi küme şirketlerinin sahipliğinde “Is United Payment Systems Limited” isimli yeni bir paydaşlık kurulduğunu ve çabucak akabinde İngiltere’de ödeme lisansına sahip, faaliyetlerine devam eden lokal bir kuruluşun satın alımına yönelik süreçlerin yürütülmeye başlandığı bilgisini paylaşan Ortan, Bankanın yurt dışı odaklı dijital genişlemesinin birinci adımı olarak sinerji yaratacak işbirlikleri tesis edilmek suretiyle İngiltere merkezli dijital banka seyahatine başlandığını bildirdi.
İngiltere’de başlayan bu işbirliğinin gelişerek devam ettiğini anlatan Ortan, Türkiye’de de yüzde 100 Banka iştiraki olan Moka Ödeme Kuruluşunun, Birleşik Ödeme Hizmetleri ile birleşmesine yönelik çalışmaların son kademeye geldiğini lisana getirdi.
Aran, bu birleşme ile Azerbaycan, Gürcistan ve Türk Cumhuriyetlerini içine alıp Orta Asya’dan başlayarak Kuzey Afrika ile Orta Doğu’ya dek uzanacak bir alanı kapsayacak “bölgesel fintek” olma maksadına yanlışsız emin adımlarla ilerleyeceklerini söz etti.
İngiltere’nin yanında Avrupa’da esasen Almanya’daki banka yatırımları İşbank AG üzerinden uzun yıllardır hizmet verildiğini anlatan Ortan, tesis edilmekte olan yeni iştiraklerle Bankanın ikinci yüzyıl perspektifini yansıtacak formda, öncelikle İngiltere ve AB’yi kapsayacak bir dijital banka gayesine ulaşma yolunda çalıştıklarını belirtti.
“İlk yüzyılda şube açarak gidiyorduk, artık de İşCep’i çoklayarak gideceğiz”
İş Bankası Genel Müdürü Aran, Türkiye’nin ilk taşınabilir bankacılık uygulaması, 14,7 milyon faal müşteriye ulaşan İşCep’in, her gün yaklaşık 6 milyon kişi tarafından ziyaret edildiğini, daima yeni tecrübe ve işlevlerle zenginleştirilen uygulamanın Bankanın dijitalleşmesindeki en büyük güç olduğunu vurguladı.
Aran, “Dijital bankacılıkta lokomotif niteliğindeki İşCep uygulamasıyla birinci yüzyılımızda şube açarak gerçekleştirdiğimiz yayılma stratejimizi, ikinci yüzyılda bu sefer globalde dijitalleşmenin sunduğu fırsatları kıymetlendirerek yapmayı istiyoruz. Temel fark, birinci yüzyılda şube açarak gidiyorduk, artık de İşCep’i çoklayarak gideceğiz.” dedi.
“(Holdingleşme) Bizim açımızdan vazgeçmek üzere bir durum kelam konusu değil”
Holdingleşme sürecine ait de bilgi veren Ortan, 31 Aralık 2023 bilançosuyla holdingleşme müracaatında bulunulduğunda mevzuat gereği tüm süreçlerin 31 Ağustos 2024’e kadar tamamlanması, bu kapsamda bu tarihe kadar kurumlarca gerçekleştirilen değerlendirmelerin tamamlanarak bir ay öncesinden fevkalâde genel heyet daveti yapılması ve o genel şurada onaylatılmasının gerektiğini belirtti.
31 Ağustos’a kadar süreci sonuçlandırma imkanının kalmadığına işaret eden Ortan, “Bizim açımızdan vazgeçmek üzere bir durum kelam konusu değil holdingleşmeden vazgeçmedik. Bu tarihten sonraki süreçte ilgili kurumlardan gelecek değerlendirmeler dikkate alınarak nasıl bir aksiyon alacağımıza karar vereceğiz.” dedi.
Bankanın finansal sonuçları ve yıl sonu gayelerine ait de değerlendirmelerde bulunan Ortan, birinci yarı sonuçlarını açıklarken 2024 için öz kaynak karlılığı beklentisini yüzde 30’lu düzeylerde, net faiz marjını yüzde 2’lerde olacak formda revize ettiklerini belirtti.
“Yapay zeka çok dikkatle uygulanması, izlenmesi gereken bir teknoloji”
Hakan Ortan, Bankanın teknoloji yatırımlarına değinerek, tüm dalları kökten etkileyecek bir teknoloji olan yapay zekanın çok dikkatle uygulanması ve izlenmesi gerektiğini vurguladı. 30-40 yıl evvel her alana damga vuran otomasyon, bilgisayarlaşma sürecindeki üzere şu andaki üretken yapay zeka periyodunda de “İnsanların işi elinden mi alınacak?” üzere telaşlar yaşandığını tabir eden Ortan, “O yüzden ChatGPT, üretken yapay zeka çok dikkatle uygulanması, izlenmesi gereken bir teknoloji zira artık hepimiz kopyalanabiliyoruz.” dedi.
Yapay zekayı en uygun kullanan alanlardan birinin bankacılık dalı olduğuna işaret eden Ortan, bu teknolojinin müşteri tecrübesinde kişiselleşmeyi sağlama ve art plan süreçlerinde maliyetlerin azaltılması için tüm operasyonların mümkün olabildiğince sade, kolay ve düşük maliyetli hale getirilmesinde büyük değer taşıdığını kaydetti.
“Stratejimiz, müşterilerimizin dijital ve yeşil dönüşüm seyahatinde birlikte hareket etmek”
Hayatta gitgide daha da değerli yer edinecek yeşil ve dijital dönüşüme dikkati çeken Ortan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“İki dönüşüm bir ortada yapıldığı vakit şirketlerin yeni iş yapma biçimleri ortaya konacak ve bankaların da bu süreçte şirketlerin yanında yer alması gerekecek. Bizim bu hedefle hayata geçirdiğimiz ‘100 KOBİ’nin İkiz Dönüşüm Yolculuğu’ Projesi’yle KOBİ’lerin dijital ve yeşil dönüşümlerinde cüret veren muvaffakiyet kıssaları yazmalarına vesile olmayı hedefledik. Teknolojiyi ve yapay zekayı gerçek kullanmaya, sürdürülebilirlikle ilgili seyahatini gerçek kurgulamaya çalışan bir banka olarak, stratejimizi tüm müşterilerimizle birlikte hareket edeceğimiz, gerekli finansman muhtaçlığını karşılayacağımız biçimde oluşturuyoruz. Dijitalleşmenin beraberinde getirdiği yeni iş yapma biçimlerinin tamamını deneme konusunda istekliyiz.
Ticaret, şayet bir platform üzerinde dijitalleşiyorsa biz de bankacılığı o platform üzerine taşıyoruz. Müşterilerimizin gündelik hayatlarında en fazla tercih ettikleri platformlara, bankacılık eser ve hizmetlerimizi servis modeli ile taşıyoruz. Demir-çelik ticareti klasik yolla değil de internet üzerinden yapılmaya başlanıyorsa biz de internet üzerindeki demir çelik ticaretinin olduğu yerde kredilendirmeyi yapıyoruz. Yapılmıyorsa evvel ticaretin internet üzerinden yapılmasını sağlıyoruz. Ferdi ya da ticari müşteri fark etmeksizin, eser ve hizmetlerimizi en çok tercih edilen uygulamalarda yer alacak servislere ve altyapılara dönüştürerek kullandırmak vizyonuyla hareket ediyoruz.”
“Girişimcilik, yeni iş modelleri ile klâsik iktisattaki verimlilik meselesinin reçetesi”
İş Bankası Genel Müdürü Aran, girişimcilik dünyasına ait değerlendirmelerini paylaşarak, yeni dijital iktisadın değerli aktörleri teşebbüsçüler için özel ihtisas şubesi kurduklarını, programlar yürüttüklerini, teşebbüslere yatırım yaptıklarını anlattı.
Aran, “Üniversitelerde üretilen bilimin girişimcilik dünyası ve teşebbüsler aracılığıyla topluma yayılması, klasik sanayi kuruluşlarına, ticari işletmelere aktarılması ve bu yolla verimlilik artışının, dijital dönüşümün, yeşil dönüşümün yapılması ekseninde girişimcilik, İpek Yolu üzere bilimden ilerlemeye giden seyahatte kıymetli bir geçiş yeri… Girişimciliği, yeni iş modelleri ile klasik iktisattaki verimlilik meselesinin reçetesi olarak görüyoruz.” diye konuştu.
Toplam faktör verimliliğini artırmanın yolunun buluşlardan, yeni iş yapış halleri kazanabilmekten ve şirketlerin bunu kullanmasını sağlamaktan geçtiğini vurgulayan Ortan, 2015 yılında başladıkları yeni jenerasyon girişimcilik seyahati ile Türkiye’de girişimcilik ekosisteminin gelişmesi, teşebbüslerle eser hizmet geliştirilmesi ve eserlerin kendi müşteri tabanlarına götürülmesi konusunda çalışmalar yürüttüklerini anlattı. Ortan, startupların yurt dışı açılım ve küresel muvaffakiyet kıssası yaratma seyahatlerinde ebediyen yanlarında yer aldıklarını da söyledi.
“Paydaşlarımızla birlikte karbon ayak izimizi sıfırlamada kararlıyız”
Sürdürülebilirlik ve yeşil dönüşüm stratejilerini “az kelam, çok iş” diye özetleyen Ortan, Net Sıfır Bankacılık Birliğinin üyesi olarak portföy emisyonlarına dair taahhütlerde bulunduklarını, ayrıyeten Bankanın kendi hizmet ve faaliyet noktalarındaki direkt operasyonlarından kaynaklanan karbon ayak izlerini sıfırlamak için de maksat tarihi 2035’ten 2026’ya çektiklerini hatırlattı.
Müşterilerinin karbon ayak izini ölçme ve sıfırlama konusunda çalışmalar yaptıklarını anlatan Ortan, “Müşterilerimizin yeşil dönüşümde gereksinim duydukları danışmanlığın yanında yatırımlarının uygun şartlarda, uygun faiz oranları ve vadelerle finansmanını sağlıyor, onların bu dönüşümünü tamamlamasına yardımcı oluyoruz. Müşterilerimiz ve tedarikçilerimizle birlikte toplam karbon ayak izimizi sıfırlama seyahatini çok kararlı bir halde sürdürüyoruz.” diye konuştu.
Bilim odaklı stratejiyi besleyen toplumsal sorumluluk çalışmaları
Hakan Ortan, İş Bankasının, finansal faaliyetlerinin yanı sıra toplumsal gelişime dönük çalışmalarını 100 yıllık seyahatine yakışacak projelerle ivmelendirerek sürdürdüğünü vurguladı.
Bankaya en çok yakıştırdığı projelerden birinin “100 Köye İnternet” Projesi olduğunu belirten Ortan, “Bu proje, internet götürdüğümüz köylerde yaşayan çocuklarda, öğretmenlerde, köylülerde karşılığını gördüğümüzde ‘Çok hoş bir iş yapmışız.’ dedirten bir proje.” değerlendirmesinde bulundu.
Sosyal sorumluluk projelerindeki stratejilerinde bilimin, üniversitelerle bağlantıların çok değerli olduğuna işaret eden Ortan, “Çocuklarımızın bilimsel bakış açısına sahip olması, bu stratejinin bir modülü. O yüzden Petrol Ofisi Kümesi ile birlikte 6 Şubat zelzele felaketlerinden etkilenen bölgeler başta olmak üzere 8 ila 13 yaş aralığındaki öğrencilere yönelik ‘Bilim Nesli Atölyeleri’ Projesi’ni yürütüyoruz.” formunda konuştu.
Aran, Orman Genel Müdürlüğü ve TEMA Vakfı işbirliğiyle 2008 ila 2017 yıllarında yürütülen “81 Vilayette 81 Orman” Projesi’ni tekrar hayata geçirdiklerini, projeyle 5 yıl içinde 2,2 milyon fidanın toprakla buluşturulacağını bildirdi.
Gerçekleştirdikleri bir öteki 100. yıl projesinin İstanbul Teknik Üniversitesi ile kurdukları “Marmara Etkin Fay Tehlike ve Risk Uygulama ve Araştırma Merkezi (MATAM)” olduğunu anlatan Ortan, merkezin kentsel dönüşümün bilimsel ayağını tamamlama açısından değer taşıdığını vurguladı.
Aran, Bankanın 100. yılında Paris’te gerçekleştirilen Olimpiyat Oyunları’nda Türkiye Ulusal Olimpiyat Komitesinin resmi destekçisi olduğunu da anımsattı.
Birçok projeyi hayata geçirdikleri Cumhuriyetin 100. yılında düzenledikleri “Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış Konferansı”nın ikincisini, bu yıl da Bankanın 100. yılı vesilesiyle gerçekleştireceklerini belirten Ortan, 26-27 Eylül’de yapılacak konferansa tekrar yurt içi ve dışından iktisattan tarihe, bilimden kültür-sanata geniş bir yelpazede alanında uzman pek çok değerli ismin konuşmacı olarak katılacağını söyledi.
“Parasal sıkılaşma adımlarının sonuçları görülüyor”
Aran, yılın birinci 6 ayında önceliğin fiyat istikrarını sağlamak ve enflasyonu düşürmek olduğu için Türkiye’de çok önemli bir nakdî sıkılaşmaya gidildiğini, şu anda da sıkılaşma adımlarının sonuçlarının görüldüğünü belirtti.
Üretim, talep ve istihdamdaki azalmanın derinleşeceğini söz eden Ortan, buradaki gerilimin inanç endekslerinde de kendini gösterdiğini, mevsimsellikten arındırılmış gerçek kesim itimat endeksinin 2020 yılından bu yana birinci kere 100 eşik düzeyinin altına gerileyerek bozulan beklentilere işaret ettiğini, öbür itimat endekslerindeki (tüketici, hizmet bölümü, perakende ticaret ve inşaat) bozulmanın da sürdüğünü söyledi.
“Amacımız fiyat istikrarını sağlamaksa, enflasyonu düşürmekse bunun bedelini de ödeyeceğiz”
Şu andaki tablonun, “para siyasetinde sonuç alırken ve fiyat istikrarı sağlanırken aslında öbür tarafta ne ile karşılaşacaklarını, yapılanların ne değerine yapıldığını” gösterdiğini kaydeden Ortan, “Amacımız fiyat istikrarını sağlamaksa, enflasyonu düşürmekse bunun bedelini de ödeyeceğiz.” dedi.
Bu yıl ekonomik büyümenin yüzde 3,5 civarında oluşmasını beklediğini, münasebetiyle iktisadın soğuduğunu belirten Ortan, söyle devam etti:
“Aslında tıpkı düzenek iktisat çok sıcakken de geçerliydi. Daha evvelki iktisat siyasetini düşünün; enflasyonist baskıların arttığı bir ortamda yüzde 8-10 civarındaki faiz oranları ile uzun vadeli yatırım kredileri verdik. Tüm şirketlerin para kazandığı bir periyot oldu. Ucuz bir biçimde ve Döviz rezervimiz yokken bunu yaptığımızda da bir bedel ödeyeceğimizi bilmeliydik. Hem içeride tasarrufumuz kâfi değilken hem dışarıdan kaynağa muhtaçlığımız varken, faiz indirdiğimizde herkesin çılgınca parasını kıymet kaybetmeyecek alanlara yatırma telaşına gireceğini, bunun da enflasyonu denetimden çıkaracağını biliyorduk. Artık de ‘enflasyonla gayret edeceğiz, denetim altına alacağız’ dediğimizde büyümede, istihdamda, üretimde, ihracatta meseleler yaşayacağımızı bilmemiz gerekiyor. Maalesef hayatta gerçek ve kalıcı muvaffakiyet her vakit çok boyutlu optimizasyon sorunlarını çözebilmekle mümkün, tek istikametli maksimizasyonla ise lakin bedelini ödemek kuralıyla süreksiz muvaffakiyetler elde edebilirsiniz.”
Enflasyon denetim altına alınıp fiyat istikrarı sağlandıktan sonra iktisadın istikrara ulaşacağını ve rahatlamanın fakat 2026 yılında görülmesini beklediğini söz eden Ortan, “Fiyat istikrarı sağlanırken ve bunun için bir bedel öderken kesinlikle problemlerimizi çok boyutlu ele almalı, üretime ve ihracata dayalı iktisat modeli yaklaşımımıza ziyan verecek aşırılıklardan kaçınmalıyız. Lakin bu halde tekrar olağana dönebiliriz. Umarım hem gerçek kesimi müdafaayı hem kredilerdeki kısıtlamaları kaldırmayı ve bankaların üzerindeki mecburî karşılık baskısını azaltmayı hem de Merkez Bankası rezervlerini cari açığı rahatlıkla finanse edebilecek noktaya getirmeyi, fiyat istikrarıyla birlikte eş vakitli sağlayabiliriz. Yüzde 5 oranında alışık olduğumuz yıllık ekonomik büyümeyi gerçekleştirirken de bir daha cari açık vermemek için kesinlikle uzun vadeli yapısal dönüşümlere, projelere ve önemli ıslahatlara gereksinimimiz var, bu cins projeleri konuşmalıyız lakin o vakit istihdam kaybının önüne geçer, işsizlik oranını yüzde 10’un altında tutabiliriz. Bunun için de önümüzdeki 1,5 yılı nasıl yönetim edebileceğimize düzgün bakmamız, 2026 yılından sonra neler yapacağımızı konuşmamız gerekiyor.” değerlendirmesinde bulundu.
“Politika faizi 2025 sonuna kadar yüzde 25’e inebilir”
Hakan Ortan, sıkılaşmada şimdi kredilerin büyümesindeki sonun gevşemesini beklemediklerini, bankaların bu süreci yönetebileceğini belirterek, faiz indirim döngüsünün ne vakit başlayacağına dair şunları kaydetti:
“Ekim ayı Para Politikası Kurulu toplantısında Merkez Bankasının bir aksiyon almayacağını, yalnızca kelamlı ve yazılı yönlendirmeyle izleyen devirde faiz indirimlerine başlayabileceğinin sinyalini vereceğini sanıyorum. Yıllık enflasyonun ve enflasyon eğiliminin siyaset faizi düzeyinin altında kalıcı olarak şekilleneceğinin net olarak görülmesiyle birlikte kasım ayından itibaren 250 baz puan düzeyinde faiz indirimleri için fırsat oluşacağı ve bu yılın sonunda siyaset faizinin yüzde 45’e, önümüzdeki yılın sonunda da yüzde 25’e indirilebileceği kanaatindeyim. Bu, Türkiye’de enflasyonun denetim altına alınması, sistemin işleyişi ve gerçek dal üzerindeki yükün hafiflemesi üzere ögelerle birleştiğinde 2026 yılına umutla bakmamızı sağlar. Enflasyonun da 2025 sonunda yüzde 20 civarına düşebileceğini öngörüyoruz. Bu, bizim için pek çok istikrarın sağlanması açısından kıymetli. Bu seyahat, Orta Vadeli Program (OVP) ve maliye siyasetiyle destekleniyor. Türkiye’nin de sanırım bunu başarmaktan diğer devası yok.”
“Hanehalkı, aylık enflasyon yüzde 1’lere indiğinde itimat hisseder”
İş Bankası Genel Müdürü Aran, enflasyonda hanehalkının hissettiği enflasyon ile piyasa beklentileri ortasındaki makasa ait de hanehalkının, baz tesiri devreden çıkıp da aylık enflasyon yüzde 1’ler düzeyine indiğinde lakin itimat hissedeceğini, o nedenle hanehalkındaki beklentinin piyasa beklentilerine yakınsaması için aylık enflasyonun gerçek manada yüzde 1’li düzeylere, hatta yüzde 1’in altına inmesi gerektiğini söyledi.
Aran, okulların açılması, servis fiyatı artırımları, eğitim masrafları üzere nedenlerle eylül ayında bunun hissedilemeyeceğini fakat ekim ayından itibaren yakınsama olacağı fikrini lisana getirdi.
Ekonomiye dair 2024 beklentilerini de paylaşan Ortan, Türkiye’nin büyüme oranının yüzde 3,5, cari açığının 30 milyar dolar, işsizlik oranının yüzde 9-10 aralığında olmasını, TL’nin de yılı gerçek bazda pahalanma ile kapatmasını öngördüklerini belirtti.
“Krediyi, öyküsü olan nitelikli yatırımcılar kullanacak”
Hakan Ortan, kredi sınırlamaları içerisinde kredilerin yüklü olarak öyküsü olan nitelikli yatırımcılara gideceğini, kredi sıkışıklığının 2025 yılı boyunca devam edeceğini düşündüğünü söyledi.
Merkez Bankasının “kimse faiz indirimi beklemesin” telaffuzuyla temelinde bunu anlatmaya çalıştığını belirten Ortan, “Bu sıkılık devam edecek. Şu anda kredi ile ilgili ne yaşıyorsak bunu aslında 2025 yılı boyunca da yaşayacağız. Bugün 50 değerliyse o gün de 25 değerli olacak. Zira beşerler faiz indirim döngüsü başladığında ‘Bir sonraki ay faiz inecek. Ben niçin artık kullanayım?’ diyecek. O yüzden vakte karşı yarışan, bir an önce bir şey yapmak isteyen, öyküsü olan nitelikli yatırımcılar değişken faizli krediyi tercih edecekler. Vakitle da faiz maliyetleri azalacak, hem TL hem yabancı para (YP) faizlerin istikameti bundan sonra aşağı hakikat olacak. Bu nedenle sabit faizli krediye bu periyotta çok istek olmayacaktır.” diye konuştu.
“Zorunlu karşılıklar bankaların karlılığı üzerinde baskı oluşturuyor”
Sıkılaştırma adımlarından, düzenlemelerden bankacılık kesiminin en çok öz kaynak karlılığı ve net faiz marjı açısından etkilendiğinin altını çizen Ortan, karlılığı belirleyen net faiz marjının ve öz kaynak karlılığının bankacılığın en değerli rasyoları olduğunu vurguladı.
Parasal sıkılaşmanın bir modülü olarak mecburî karşılık oranlarının artırıldığını, bankaların yüzde 50 faiz vererek topladığı mevduatın önemli bir kısmını krediye dönüştüremeden Merkez Bankasına düşük faizle mecburî karşılık olarak verdiğini belirten Ortan, bu durumun, net faiz marjını etkilemesinin doğal sonucu olarak bankaların karlılığı üzerinde bir baskı oluşturduğuna dikkati çekti.
Bankaların yılın birinci 6 ayında en çok bunun zorluğunu yaşadığını tabir eden Ortan, bunu telafi etmek mümkün olmadığı için de geçen yıla nazaran, bir evvelki çeyreğe kıyasla bankaların karlılıklarının da gerçek kesime paralel olarak azaldığını söyledi.
“Buradaki trend, kasım ayından itibaren değişebilir ve bankacılık tekrar karlı hale gelebilir”
Buradaki trendin, fiyat istikrarının sağlandığı, enflasyonun düşme eğilimine girdiği, aylık enflasyonda da fiyatlama davranışının değiştiğinin görülmesiyle birlikte kasım ayından itibaren değişebileceğini ve bankacılığın tekrar karlı hale gelebileceğini belirten Ortan, “Zor bir periyodu geride bıraktığımızı ve artık bundan sonra bankacılıkta net faiz marjının güzelleşeceği periyoda gireceğimizi umut ediyorum.” dedi.
Aran, bankacılık bölümünde 30 Haziran 2024 prestijiyle donuk alacak sayısının 216,5 milyar TL düzeyine geldiğini, bunun 147,9 milyar lirasının ticari nitelikte, 68,8 milyar TL’sinin de ferdi nitelikte olduğunu, 68,8 milyar TL’lik kısmın 31,2 milyar TL’sinin ise kredi kartlarından geldiğini bildirdi. Ortan, bölümde 30 Haziran prestijiyle problemli alacak oranının yüzde 1,54, ticari taraftaki oranın yüzde 1,37, ferdî taraftaki oranın yüzde 2,08, kredi kartlarında oranın da yüzde 2,04 olduğunu söyledi.
“Kredi kartlarında yeni bir düzenleme gereği kalmadı, sistem kendi kendini düzeltme noktasına geldi”
Kredi kartları tarafında çok net bir formda donuk ve problemli alacak oranlarının arttığını, kart sahibinin zati para harcayamaz, yalnızca borç öder hale geldiğini belirten Ortan, “Sistemdeki kredi kartları ile harcama kapasitesi, aslında kart sahibi harcayamadığı için düşüyor. Kredi kartlarında bu yüzden artık yapılabilecek taksit fiyatını da harcamayı da muhtemelen limitlerin dolu ve sıkıntılı olma hali belirleyecek. Münasebetiyle bence kredi kartlarında yeni bir düzenleme gereği kalmadı. Zira sistem esasen kendi kendini düzeltme noktasına geldi. O nedenle artık düzenleme noktasını geçtik diye düşünüyorum. Olan oldu ve sonuçlarını görmeye başladık.” formunda konuştu.
Aran, ferdî krediler tarafındaki bozulmanın bir mühlet daha devam etmesini beklediklerini, ticari krediler tarafının ise daha denetimli gittiğini, orada yavaş olan artış ivmesinin 2025 yılında hızlanabileceğini söyledi.
“OVP’de endüstriciler, üreticiler, ihracatçılar açısından bir kıssaya gereksinim var”
OVP’ye ait de yorumlarını aktaran Ortan, mevcut iktisat siyasetlerinin aslında çok yeni olduğunu, münasebetiyle majör bir değişiklik beklemediğini, OVP’ye uygun bir gidişat bulunduğunu aktardı. Ortan, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bence OVP’de yapılabilecek olan şu; fiyat istikrarını sağladığımızda, enflasyonu denetim ettiğimizde, OVP amaçlarına ulaştığımızda nasıl bir Türk sanayicisi, nasıl bir ihracatçı, nasıl bir üretim ortamı görmek istiyoruz? Bu ortamda hangi kaynaklar nerelere yatırılmalı, ne yapılmalı? Bu bahiste güçlü bir kıssaya gereksinim var. Vardiya sayısını, emekçi sayısını azaltarak, 2026 sonrasındaki periyoda nasıl hazır olunması gerektiğini bilmeden bu süreci sağlıklı olarak yönetmek mümkün olmaz diye düşünüyorum. Bir yandan enflasyonla uğraş ederken öbür yandan hangi yatırımları yapmaya devam etmeliyiz, verimliği arttırmak için neler yapmalıyız, bunların finansmanını çabaya ziyan vermeden nasıl sağlarız? Yapılacakların bir mali genişleme olarak algılanmamasını nasıl sağlarız? Bunun sistemleri ne olmalı? Bunların konuşulması gerekiyor. OVP’de bir şey güncellenecekse bu da gerçek dalın ‘Tamam, biz 2025 sonuna kadar tabloyu anladık lakin 2026 sonrasında ha deyince tekrar rekabetçi olamayacağız. O ortada ne yapmamız gerekiyor?’ sorusunun ayrıntılıca yanıtlanması ve bankaların kredi kullandırabilecekleri alanların açılması bahisleridir.”
“Uzun vadede üreten bölümlere yönelik sistemleri konuşmak gerekir”
Dijital dönüşüm, yeşil dönüşüm, verimlilik artışı ve toplam faktör verimliği başlıklarının bu noktada kritik olduğunu vurgulayan Ortan, yüksek faiz ortamında uygulanan önlemlerle çelişmeyen katma bedel yaratacak yatırımları teşvik edici ve destekleyici siyasetlerin ortaya konulabileceğini; üreten, yatırım yapanlara yönelik uzun vadeli birtakım adımlar atılabileceğini söyledi.
İş Bankası Genel Müdürü Aran, şöyle devam etti:
“Bu üzere taahhütlerin ortaya konulması, mutabakat sağlanması halinde üreten kesim, iş dünyası bir şeyler yapılacağına dair itimat duyduğunda parayı kendisi koyar, yurt dışındaki parasını, kasada tuttuğu parasını yatırıma aktarabilir, harcayabilir. Hasebiyle tam bir itimat ortamı yaratıldığında atıl durumdaki kaynaklar ülke iktisadına kazandırılabilir. Bu periyotta yapılabilecek en hoş şey inancı tesis etmek, gerçek dalın yanında olunduğunu güçlü biçimde tabir etmek… Bunun için de zahmetli periyotta izlenen siyasetlere ziyan vermeyecek şekilde uzun vadede üreten, yatırım yapan kısımlara yönelik Kredi Garanti Fonu (KGF) gibisi sistemleri konuşmak gerekir.”
“Enflasyon yüksekse enflasyon muhasebesi uygulanmasından daha doğal bir şey yok”
Enflasyon muhasebesine ait de Ortan, “Bence enflasyon muhasebesi uygulanmalı. Ortada enflasyon varsa ve yüksek bir orandaysa enflasyon muhasebesinin uygulanmasından daha doğal bir şey yok. Enflasyon muhasebesi uygulanmadığı durumda bilançolar aldatıcı olacak ve bozulmalar da geç fark edilecektir. Bu da şirketlere maalesef telafisi çok güç ziyanlar verebilir.” dedi.
Aran, Türkiye’nin gri listeden çıkmasının bilhassa ülkenin prestiji, bankacılık dalının prestiji, yurt dışında iş yapma kolaylığı açısından büyük bir kazanım olduğunu vurguladı.
Mood’y’s’in Türkiye’nin notunu iki kademe artırmasıyla ilgili de Ortan, bunun içeride yapılan işlerin doğruluğunu teyit etmesi açısından değerli olduğunu, dış finansmana daha kolay ve daha ucuz erişilmesine vesile olan her not artışı ve ülkenin risk düzeyindeki her düşüşün aslında iktisada para, kaynak olarak döndüğünü söyledi.
Küresel iktisada ait beklentiler
Küresel iktisada dair yorumlarını da paylaşan Ortan, jeopolitik risklerin olduğu her ortamda oynaklığın da çok fazla olacağını, oynaklığın ise öngörülebilirliği azaltan bir faktör olduğunu tabir etti.
Aran, dünya iktisadını genel olarak yavaşlayan büyüme, kademeli dezenflasyon ve merkez bankalarının ihtiyatlı para siyaseti duruşlarının şekillendirdiğini, mevcut görünümün 2025 yılında da büyük ölçüde tesirli olacağının kestirim edildiğini belirtti.
Önümüzdeki periyotta en önemli merkez bankalarının faiz indirimlerine devam etmesinin beklendiğine dikkati çeken Ortan, enflasyonda gözlenen katılık, devam eden jeopolitik riskler ve emtia fiyatlarındaki mümkün dalgalanmalar nedeniyle bu sürecin ihtiyatlı olarak yönetilmesi gerektiğini kaydetti.
