23 Nisan Çarşamba günü İstanbul’da gerçekleşen zelzele sonrası milyonlarca çocuk ve yetişkin bu durumdan etkilendi. Bazıları dert, kaygı ve panik hislerini daha şiddetli yaşadı. Kimi çocuk ise duruma mana vermekte zorlandı ve bariz duygusal yansılar verdi. Çocukların tasalarını gidermek ismine Uzman Psikolog Sümeyye Üstün, depremin çocuklara nasıl anlatılacağını ve inanç hissinin temellerini anlattı.
Ülkemizi yasa boğan 6 Şubat zelzelesinin üstünden daha çok da vakit geçmeden yaşanan bu olayda, misal bir durumun oluşabileceği korkusu birçokları için dayanılması sıkıntı bir boyuta ulaştı.
TEMEL İNANÇ DUYGUSU
Deprem, temel itimat ve dünyanın adil olduğuna dair temel inancı sarsan değerli bir olaydır. Temel itimat duygusu, birinci doğumumuzdan itibaren annemizle olan ilgimizle gelişen ve hayatımızı şekillendiren asli bir histir. Bu temel inanç hissiyle birlikte dünyanın adil olduğuna dair bir inanç geliştiririz.
Başımıza gelenleri adil bir formda karşılayabilmek için hayat uzunluğu bu inanca gereksinim duyarız. Bu tıpkı bir binanın temeline emsal. Tabana inşaat yapılabilmesi için temelin güçlü olması kuraldır. Bu yer sarsıldığında üzerine inşa edilmiş her şey sarsılır ve hatta yıkılabilir.
Gerçeklikte bir doğal afetin gerçekleşmesi de tıpkı bunun üzere sarsıcı ve yıkıcı tesir yapabilir. Çocuklar kelam konusu olduğunda ise durum biraz daha hassaslaşabilir. Zira çocuklar inanç ve adalet duygusu geliştirmek için yetişkinlere gereksinim duyarlar. Bu hislerin eksildiği yerde ise baş etme sistemleri devreye girer.
Şanslıyız ki, bu türlü olumsuz hislerle baş edebilmek için yapabileceklerimiz vardır.
NE YAŞADIĞIMIZI BİLMEK KORKUYU AZALTIR
Dürüst olmak en değerli bahistir. Ne yaşadığımızı bilmek tasayı azaltır. Sarsıntı bir tabiat olayıdır ve üzerinde bir denetimimiz yoktur.
Öte yandan sarsıntının gerçekleşebileceğini, bunun olağan olduğunu ve sarsıntının neden olduğunu çocuklara anlatabiliriz. Böylelikle zihinde oluşan boşluklar ve anlamsızlıklar tamamlanır ve dert azalır.
Anaokulu seviyesindeki çocuklara zelzelesi anlatmak:
Anaokulu seviyesindeki küçük çocuklara somut benzetmeler, oyunlar ve animasyonlar aracılığıyla anlatmak daha uygun kavramalarını sağlar. Örneğin vakit zaman yerin sıkışabileceği ve nefes almaya gereksinim duyabileceği söylenebilir. Yer nefes verdiğinde biraz sallantının olabileceği söylenebilir. Bu korkutucu olsa da ziyan görmemek için alabileceğimiz tedbirler olduğu söylenmelidir.
İlkokul ve ortaokul seviyesindeki çocuklara zelzelesi anlatmak:
İlkokul, ortaokul seviyesi üzere daha büyük çocuklar ise daha bilimsel açıklamaları anlayabilir ve bunlara gereksinim duyarlar. Onlara fay çizgilerini, yer hareketlerini ve bunların oluşma sebeplerini bilimsel olarak görsellerle anlatabilirsiniz.
ÇOCUKLARINIZLA SARSINTI İÇİN HAREKET PLANLARI OLUŞTURUN
Bir zelzele çantası hazırlamak, çök-kapan-tutun durumu almak, inançlı alanın neresi olduğu, kaçış planları, vb. yapılmalıdır. Böylelikle ani bir sallantıda küçük çocuklar da yetişkinler de ne yapacaklarını bilir ve nispeten daha sakin kalabilirler.
ÇOCUKLARINIZI OLUMSUZ MEDYA HABERLERİNDEN UZAK TUTUN
Çocuklarınızı medyadaki sarsıntı ve tesirleri ile ilgili olumsuz görsel ve anlatılara maruz bırakmayın. Bu demek değildir ki çocukları olabileceklere kör yetiştirelim. Ama her şeyin fazlası travmatik tesir oluşturur. Çocukların endişelerinin büyümesine değil, zelzelenin neden olduğuna ve ne yapacaklarını bilmeye muhtaçlığı vardır.
RUTİNLER OLUŞTURUN
Hayat sarsıldığında ve ani olaylarda temel itimat hissinin sarsıldığını söylemiştik. Bu hissin tekrar kazanılması için rutinleri devam ettirmek epeyce değerlidir.
Çocukların okula gitmesi, sabah tıpkı saatte kahvaltı yapılması, oyun saatleri, meyve saatleri yahut öteki çocuklarla/komşularla bir ortaya gelmek üzere devam eden rutinler inanç hissinin yine oluşmasına yardımcı olacaktır.
DUYGULARIN TABİR EDİLMESİ VE YATIŞTIRILMASI İÇİN FIRSATLAR TANIYIN
Çocuklarınızla muhtaçlık duyduğu her vakit bu olaylar ve hisler üzerine sohbet edin. Çocuklar bu mevzuları konuşmak istediğinde kaygı ve telaşlarının büyüyeceğinden telaş edip konuşmamayı tercih edebiliriz. Fakat bu hakikat değildir.
Aksine, muhtaçlık duyulduğunda yapılan konuşmalar yatıştırıcı tesire sahiptir. Kimi çocuk ne olduğunu bilmek, manalandırmak ve hislerini düzenleyebilmek için tekrar tekrar sorular sorabilir ve konuşmaya gereksinim duyabilir. Bu olağandır ve çocukların konuşma muhtaçlığı giderilmelidir.
Bununla birlikte kimi çocuklar zelzele temalı oyun oynayabilir. Oyun, hislerin tabiri ve yatışması için gerekli bir aktivitedir. Çocuklar kendi kendine bir oyun başlattıysa bu oyunlar desteklenmelidir, yetişkinler de bu oyunlara katılabilirler. Su aktiviteleri, çamur, kil üzere materyaller de olumsuz hisleri yatıştıran güçlü gereçlerdir. Bu türlü etkinliklerle çocuklarınızı destekleyebilirsiniz.
AFETLE İLGİLİ ÇOCUKLARA SÖYLENMEMESİ GEREKEN ŞEYLER:
- “Korkulacak bir şey yok”
- “Bir şey olmadı ki”
- “Abartma”
- “Ağlayacak bir şey yok”
- Vb.
Bir şey oldu. Ve birçok insan etkilendi. Bunu yok saymak ve küçümsemek yerine hassas hislere anlayışla yaklaşmak gerekir. Hisler anlaşıldığı vakit yatışır, yok sayıldığında değil.
Psikolojik Danışman Sümeyye Üstün
