Yükseköğretim Şurası’nın (YÖK) Mayıs ayının son haftasında Türkiye genelindeki üniversitelerde eş vakitli olarak başlattığı “Bilim Kafe” aktiflikleri çerçevesinde Üsküdar Üniversitesi, bilim ile halkı bir ortaya getirdi.
Üsküdar Üniversitesi, Ümraniye Belediyesi iş birliğiyle Ümraniye Millet Bahçesi’nde keyifli ve bilgilendirici bir “Bilim Kafe Buluşmaları”na mesken sahipliği yaptı. Aktifliğin açılış konuşmasını yapan Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Reklamcılık Kısmı Öğretim Üyesi ve Bilim Bağlantısı Ofisi Koordinatörü Doç. Dr. Cihan Becan, “Yükseköğretim Konseyimizin öncülüğünde, Mayıs ayının son haftası prestijiyle üniversitelerimizin genelinde (81 ilimizde) başlatılması planlanan Bilim Kafe etkinliklerimizin Üsküdar Üniversitesi ayağını gerçekleştiriyoruz.” diye konuştu.
Bilim, isimli bilimler ve uzayın sırları konuşuldu
Üsküdar Üniversitesi Kurumsal İrtibat Daire Başkanlığı Medya PR Ünite Yöneticisi Şaban Özdemir’in moderatörlüğünü yaptığı aktiflikte Üsküdar Üniversitesi Ceza Adaleti Yüksek Lisans Programı Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Aylin Yalçın Sarıbey, “Adaletin İzinde: Bir Damla Kanın Peşinde” başlıklı sunumuyla isimli bilimlerin ve ispatların gizemli dünyasına ışık tuttu.
Adli bilimlerin cürüm ve suçluyla çabadaki kritik rolünü çarpıcı örneklerle anlatan Prof. Dr. Aylin Yalçın Sarıbey, “Olay yerindeki sessiz şahitleri bilimsel prosedürlerle konuşturarak hatalıyı yakalamaya çalışıyoruz, zira onlar palavra söylemez.” dedi.
Adli bilimlerin ekseriyetle öldürme, yaralama ve cinayet üzere toplumun duymak istemeyeceği fakat hayatın bir realitesi olan bahislerle ilgilendiğini belirten Prof. Dr. Aylin Yalçın Sarıbey, “Bizim emelimiz hatalıyı bulmak. Hatalılar her vakit bizden daha süratliler, kanıtları karartmaya çalışıyorlar. Biz ise bu sessiz şahitleri nasıl konuştururuz, hatalıyı nasıl yakalarız diye çabalayan insanlarız.” sözlerini kullandı.
Adli bilimlerin temel çıkış noktası “Her temas bir iz bırakır” ilkesi
Adli bilimlerin temel çıkış noktasının “Her temas bir iz bırakır” prensibi olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Sarıbey, “Dokunduğumuz her şeyde bir iz bırakırız. İçtiğimiz şişenin kenarında DNA’mız, masada parmak izlerimiz, yürüdüğümüz yerde ayakkabı izlerimiz kalır. Biz bu izlerden yola çıkarak şahitleri konuştururuz.” dedi.
Sessiz şahitlerin, yani fizikî kanıtların değerine dikkat çeken Prof. Dr. Sarıbey, “Onlar palavra söylemiyorlar, tesir altında kalmıyorlar, objektifler. Kâfi ki biz yanlışsız bilimsel prosedürleri ve en yeni ileri teknolojik metodolojiyi uygulayalım.” diye konuştu.
Tanıkların kaygı, panik, baskı altında kalma yahut bir yakınını müdafaa isteği üzere nedenlerle yanılabilme ihtimaline değinen Prof. Dr. Sarıbey, “Bilimsel olarak biliyoruz ki, bir kapkaç olayında görgü şahitlerinin yüzde 70’i yanlış kişiyi gösterebiliyor. Bu her vakit kasıtlı olmuyor; panikle, kaygıyla yahut bir benzerlikle yanılabiliyorlar. Lakin olay yerindeki bir parmak izi yahut kan lekesi palavra söylemez, yanılmaz. DNA tahliliyle o şahsın kim olduğunu biliriz ve bu bizi yanıltmaz.” biçiminde konuştu.
Adli bilimlerin en temel gayesi adaletin sağlanması
Adaletin sağlanmasının toplumdaki inanç hissini güçlendirdiğini belirten Prof. Dr. Sarıbey, “Faili bulduğumuzda ve o kişi cezasını çektiğinde, hem herkes kendini inançta hisseder hem de zedelenen adalet duygusu onarılmış olur. İsimli bilimlerin en temel gayesi budur.” Sözünde bulundu.
Prof. Dr. Sarıbey, en çok bilinen ve en sık kullanılan kanıtın parmak izi olduğunu belirterek, “Her yerde bırakıyoruz. Hatalılar silseler de eldiven taksalar da yok etmeye çalışsalar da hala bugün en fazla olayı parmak iziyle aydınlatabiliyoruz.” dedi.
Kimliklendirme en süratli parmak iziyle yapılabiliyor
Deprem üzere büyük felaketlerde de kimliklendirmenin en süratli parmak iziyle yapılabildiğini, beden bütünlüğü bozulmuş olsa bile parmak izine ulaşıldığında cenazelerin süratlice kimliklendirilip ailelerine teslim edilebildiğini tabir eden Prof. Dr. Sarıbey, parmak izi bozulan durumlarda ise DNA örneklerinin alındığını ve akrabalardan alınan örneklerle karşılaştırılarak kimliklendirme yapıldığını ekledi.
Her ayakkabının izi de farklı!
Aynı marka ve numaradaki ayakkabıların desenleri birebir olsa da, şahısların farklı yollarda yürümesi ve ayakkabıların farklı deformasyonlara uğraması nedeniyle her ayakkabı izinin kendine has olduğunu söz eden Prof. Dr. Sarıbey, “Benim ayakkabıma bir çivi battı, sizinkini cam kesti. Öbürünün tabanı parçalandı. Farklı yollardan geçtik, hayat üzere. İşte onların izleri de ayakkabı tabanlarımızda kalıyor.” diye konuştu.
Aynı durumun araç lastik izleri için de geçerli olduğunu söyleyen Prof. Dr. Sarıbey, “Araçlar da tıpkı yollardan gitmedi, farklı aşınmaları oldu ve o aşınmalar lastikte bireye mahsus bir iz bıraktı. Tıpkı alnımızdaki kırışıklıklar üzere.” dedi.
MESSAGE Bilim Misyonu nasıl çıktı?
Üsküdar Üniversitesi Transgenik Hücre Teknolojileri ve Epigenetik Uygulama ve Araştırma Merkezi (TRGENMER) Müdürü ve MESSAGE deneyi Proje Yöneticisi Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan ise “Uzayda Keşfedilen Uzun Hayatın Sırrı: Mikro Yerçekimi, Makro Keşifler” bahisli konuşmasıyla Türkiye’nin birinci beşerli uzay misyonu MESSAGE’ın heyecan verici kıssasını paylaştı.
“Moleküler genetiği biraz uzaya hakikat taşıma kıssası bizim daima hayallerimizde olan öyküydü.” diyerek kelamlarına başlayan Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, insan DNA’sının dünyanın yer çekimini hissedip hissedemeyeceği ve buna karşı nasıl bir reaksiyon verebileceği sorusunun MESSAGE (Microgravity Associated Genetics) Misyonu’nun temelini oluşturduğunu belirtti.
Projenin 2021 yılında, o devir ikinci sınıfta olan üç kız öğrencisiyle başladığını anlatan Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, Türkiye’nin birinci genetik tedavilerini yapan bir grubun kesimi olarak, bu altyapıyla uzay çalışmasını başlattıklarını, Cumhurbaşkanı’nın Türkiye’nin birinci uzay misyonunu duyurmasıyla birlikte, esasen fikir ve hipotezleri hazır olan MESSAGE projesinin Türkiye Uzay Ajansı ve TÜBİTAK Uzay tarafından Alper Gezeravcı’nın uzayda yapmasına uygun görüldüğünü anlattı.
Uzayda birçok keşifte bulunduk
Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, birinci uzay misyonunu Alper Gezeravcı, ikinci uzay misyonunu da Tuva Cihangir Atasever’in gerçekleştirdiğini hatırlatarak, “Her iki astronotumuz da toplamda 20 proje gerçekleştirdi ve biz böylece hem NASA’da hem Avrupa Uzay Ajansında özgün diyebileceğimiz birçok keşifte bulunduk.” dedi.
Bu keşiflerin şu anda öğrenciler tarafından yüksek lisans tezlerine ve makalelere dönüştürüldüğünü kaydeden Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, “Bir bakıma benim moleküler biyoloji ve genetik öyküm, daima merak ettiğim, hepimizin meskeninde başladığı o küçük deneyleri merak ederek başladı, büyüdü ve şu an birinci sefer uzaya kadar gitmiş bulundu” diye konuştu.
Yapay zekanın girmediği araştırma alanı kalmadı
Yapay zekanın girmediği hiçbir laboratuvar, ekipman yahut araştırma alanı kalmadığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, E-Nabız üzere uygulamalar üzerinden toplanan devasa sıhhat datalarının yapay zeka ile tahlil edilerek gelecekte sıhhat hizmetlerinde ihtilal yaratabileceğini söyledi.
“Milyonlarca insanın laboratuvar sonuçları, hastalık bilgileri ve ilaç bilgileri birikiyor. Yapay zeka sayesinde ileride hastaneye gitmeden, yalnızca semptomlarınızı yazarak, tahminen de E-Nabız GPT üzere bir uygulamayla etkileşime girerek ilacınızın otomatikman belirleneceği, ne kadar kullanacağınızın ortaya çıkacağı bir periyoda girebiliriz.” diye konuşan Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, bu öngörünün hayal olmadığını, geçtiğimiz hafta Çin’de 42 yapay zeka hekimiyle kurulan bir hastanenin faaliyete geçtiğini anlattı.
“Artık deneylerimizi deney tüpünde değil, bilgisayar kodları ortasında yapıyoruz, orada gizliler…”
Kendi laboratuvarlarında da yapay zekayı DNA’ları anlamak, insan bedeninin yansılarını tahlil etmek, kanser riskini ve tedavi tekniklerini belirlemek üzere birçok alanda kullandıklarını tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, “Bir bakıma artık deneylerimiz deney tüpünde değil, bilgisayar kodları ortasında yapıyoruz, orada kapalılar. Dünyada da bu tarafta bir akış var.” dedi.
Robot ürettik, bu robot deneyleri gerçekleştirdi!
Yakın vakitte Nature mecmuasında kabul edilen bilimsel yayınlarından örnek veren Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, “Bu deneyi yaklaşık 2 yıldır tasarladık. Laboratuvarda hiçbir öğrenci çalışmadı. Robot ürettik, bu robot deneyleri gerçekleştirdi ve öğrencimiz hiç laboratuvara gelmeden konuttan robota komutlar girerek hücrenin genetiğini değiştirebildik. Buna yapay zeka entegre etmeye çalışıyoruz.” halinde konuştu.
“Uzayda telomer uzunluğunu artırabilirsek hayat müddetimizi uzatabiliriz”
Türk astronot Alper Gezeravcı ve iki yabancı astronottan alınan örneklerde, DNA’nın uçlarındaki ve uzun ömürle ilişkilendirilen “telomer” lerin uzayda bulundukları kısa müddet içerisinde uzadığını tespit ettiklerini açıklayan Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, bu keşfin, astronotların daha uzun yaşamaya elverişli bir DNA izine sahip olduklarını gösterdiğini belirtti.
Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, “Hepimizin hayat ömrü olağanda 145 yıl. Lakin sigara, gerilim, sıhhatsiz beslenme üzere faktörler bu süreyi kısaltıyor. Uzayda telomer uzunluğunu artırabilirsek, hayat müddetimizi uzatabiliriz.” diye konuştu.
Türkiye’nin uzayda yürüttüğü bu çalışmaların, Türkiye’nin memleketler arası uzay arenasında pozisyonunu güçlendirdiğini ve Türk bilim insanlarının ütopik hayaller kurmak yerine somut projelere imza attığını vurgulayan Dr. Öğr. Üyesi Cihan Taştan, gençlere “Sorunuz varsa oturun, o soruyu projeye, bir deneye çevirin.” iletisini verdi.
Programın kapanışını Üsküdar Üniversitesi Genel Sekreter Yardımcısı Cumhur Bakır yaptı. İştirakleri için herkese teşekkür eden Bakır, YÖK’ün Bilim Kafe uygulamasının bilimi toplumla buluşturmasında hoş bir uygulama olduğunu, Üsküdar Üniversitesi olarak da toplumu bilimle buluşturma çalışmalarının süreceğini söyledi.
Samimi ortamda bilimsel sohbetler
Saat 17.00’den 19.00’a kadar süren aktiflikte, vatandaşlar merak ettikleri mevzular hakkında soru sorma imkanı buldu.
Çay ve Kahve ikramının da olduğu samimi sohbet ortamı, bilimin gündelik hayatın bir modülü olmasına değerli bir katkı sundu.
Buluşma, toplu fotoğraf çekimiyle sona erdi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
