Pika sendromu, bireyin en az bir ay boyunca besin kıymeti olmayan hususları daima olarak yeme isteği ve bu unsurları tüketmesiyle karakterize edilen bir yeme bozukluğudur.
Toplumda “toprak yeme hastalığı” olarak da bilinen pika sendromu, tüketilen hususların yalnızca toprakla hudutlu kalmadığı kil, kağıt, buz, saç, metal, sabun üzere çok çeşitli objelerin yenmesi durumudur. Her yaş kümesinde görülebilen pika sendromu, özellikle çocuklar, gebe bayanlar ve kimi zihinsel yahut gelişimsel engelli bireylerde daha yaygındır.
PİKA SENDROMU BELİRTİLERİ
Pika sendromunun en besbelli belirtisi, besin bedeli olmayan hususlara karşı duyulan ağır ve daima yeme isteğidir. Bu isteğe eşlik edebilecek başka belirtiler şunlardır:
- Birey, olağanda yenilmeyecek şeylere karşı karşı konulamaz bir istek duyar ve bu unsurları sistemli olarak tüketir.
- Utanç yahut ayıplanma dehşetiyle, birey bu alışkanlığını saklamaya çalışabilir.
- Karın ağrısı, kabızlık, ishal, mide bulantısı, kusma üzere sindirim sistemi sıkıntıları ortaya çıkabilir. Sert unsurların yenmesi dişlerde hasara yol açabilir.
- Özellikle kurşun içeren boya yahut öteki toksik hususların tüketilmesi durumunda zehirlenme belirtileri (halsizlik, baş ağrısı, davranış değişiklikleri vb.) görülebilir.
- Toprak yahut dışkı üzere unsurların yenmesi paraziter yahut bakteriyel enfeksiyonlara yol açabilir.
- Besin bedeli olmayan hususların tüketilmesi, gerekli besin alımını engelleyebilir ve vitamin yahut mineral eksikliklerine neden olabilir.
PİKA SENDROMUNUN NEDENLERİ
Pika sendromunun kesin nedenleri tam olarak anlaşılamamış olsa da, çeşitli biyolojik, ruhsal ve sosyo-kültürel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Besin Eksiklikleri: Özellikle demir, çinko üzere mineral eksikliklerinin pika sendromuna yol açabileceği düşünülmektedir. Beden, eksik olan mineralleri bu cins garip yollarla telafi etmeye çalışıyor olabilir. Örneğin, demir eksikliği olan kimi bireylerde buz yeme (pagofaji) sıkça görülür.
Psikolojik Faktörler: Stres, anksiyete, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) üzere ruhsal problemler pika davranışını tetikleyebilir. Bu davranış, kimi bireyler için bir başa çıkma düzeneği yahut rahatlama yolu olabilir.
Gelişimsel Bozukluklar: Otizm spektrum bozukluğu, zihinsel engellilik üzere gelişimsel bozuklukları olan bireylerde pika sendromu daha sık görülebilir. Bu durum, irtibat zahmetleri yahut duyusal arayışlarla bağlantılı olabilir.
Hamilelik: Hamilelik sırasında hormonal değişiklikler ve artan besin muhtaçlıkları nedeniyle kimi bayanlarda süreksiz pika davranışları görülebilir.
Sosyo-kültürel Faktörler: Nadir durumlarda, birtakım kültürlerde toprak yahut kil yeme üzere uygulamalar klâsik olabilir. Lakin pika sendromu, bu kültürel uygulamaların dışında, kompulsif ve ziyanlı bir yeme davranışını tabir eder.
Çevresel Faktörler: Özellikle ihmal yahut istismar üzere olumsuz çocukluk tecrübeleri pika riskini artırabilir.
PİKA SENDROMU TANISI NASIL KONULUR?
Pika sendromunun tanısı, ekseriyetle bireyin yeme alışkanlıkları hakkında ayrıntılı bilgi alınmasıyla konulur. Doktor veya bir ruh sıhhati uzmanı, bireyin ne çeşit unsurlar yediğini, ne sıklıkta yediğini ve bu davranışın ne kadar müddettir devam ettiğini öğrenmek için görüşmeler yapar. Teşhis kriterleri ortasında, bu yeme davranışının en az bir aydır sürmesi ve bireyin gelişimsel seviyesiyle uyumsuz olması yer alır. Fizikî muayene ve kan testleri, muhtemel besin eksikliklerini yahut yutulan unsurların neden olduğu sıhhat meselelerini belirlemek için yapılabilir.
PİKA SENDROMUNUN TEDAVİSİ
Pika sendromunun tedavisi, altta yatan nedenlere ve bireyin özel gereksinimlerine nazaran farklılık gösterir. Tedavi ekseriyetle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve aşağıdaki teknikleri içerebilir:
- Medikal kıymetlendirme ve tedavi
Öncelikle, besin eksiklikleri (özellikle demir ve çinko) tespit edilirse, bu eksikliklerin giderilmesi için destekler yahut diyet değişiklikleri önerilir. Yutulan unsurların neden olduğu fizikî sıkıntılar (zehirlenme, enfeksiyon, sindirim sıkıntıları vb.) tedavi edilir. - Davranışsal terapiler
Bilhassa ruhsal nedenlere bağlı pika hadiselerinde davranışsal terapiler tesirli olabilir. Uygulamalı davranış tahlili (UDA), ayrımcı pekiştirme üzere teknikler, istenmeyen yeme davranışlarını azaltmaya ve daha sağlıklı davranışları teşvik etmeye yardımcı olabilir. - Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
BDT, bireyin sıhhatsiz niyet ve inançlarını denetim etmesine ve değiştirmesine yardımcı olarak pika davranışını denetim etmede tesirli olabilir. - Aile terapisi
Bilhassa çocuklarda görülen pika hadiselerinde, aile üyelerinin eğitimi ve iştirakiyle yürütülen aile terapisi değerlidir. Aileye, çocuğun davranışlarını manaya ve olumlu dayanak sağlama konusunda rehberlik edilir. - Çevresel düzenlemeler
Bireyin yeme isteği duyduğu unsurlara erişimini kısıtlamak kıymetlidir. Bu, potansiyel olarak ziyanlı unsurların ortadan kaldırılması yahut inançlı bir formda saklanması manasına gelebilir. - Psikiyatrik kıymetlendirme ve ilaç tedavisi
Şayet pika sendromu altta yatan bir psikiyatrik bozuklukla (OKB, şizofreni vb.) bağlantılıysa, bu durumun tedavisi için ilaçlar ve psikoterapi uygulanabilir.
Pika sendromunun kesin tanısı ve tedavisi için mutlaka uzman yardımı alınmalı.
