KAYNAĞINDAN DÜZELTME-ANALİZ-Merkezi İdare Bütçe Verisi(Akbank)

Foreks – Makro: Mayıs ayında bütçe kurumlar vergisi aracılığıyla fazla verdi fakat ana eğilimde güzelleşme yok

Bütçe İstikrarı:

• Merkezi idare bütçe istikrarı mayıs ayında 235,2 milyar TL fazla vererek Hazine nakit istikrarının (247,1 milyar TL) hudutlu altında kalırken, geçtiğimiz yılın tıpkı ayındaki fazlanın (219,4 milyar TL) üzerinde gerçekleşti (Grafik 1). Faiz dışı olarak ise mayıs ayında 346,4 milyar TL fazla verildi; 2024 yılının birebir periyodunda 330,1 milyar TL fazla verilmişti (Tablo 1, Grafik 2).
• Yılın birinci beş ayında bütçe açığı 650,3 milyar TL, 12 aylık birikimli olarak bütçe açığı 2,3 trilyon TL, faiz dışı bütçe açığı da 653,5 milyar TL olarak gerçekleşti (Grafik 2).

• Mevsimsellikten arındırılmış(m.a.)olarak ise faiz dışı bütçe istikrarı mayıs ayında aylık bazda bariz açık verdi (Grafik 3). Faiz dışı harcamalardaki aylık artış gelirlerin bariz formda üzerinde gerçekleşti (Grafik 4).

Bütçe Gelirleri:

• Merkezi idare bütçe gelirleri, mayıs ayında yıllık %31,6 artış göstererek 1.325 milyar TL olarak gerçekleşti. Yılın birinci beş ayında ise gelirler 4.689 milyar TL’ye yükselerek yıllık %44,7 artış kaydetti.

• Vergi gelirleri mayısta yıllık %33,2 artarak birinci beş aydaki yıllık %46,7 olan büyümenin altında gerçekleşti.
• Gelir vergisi mayısta yıllık %88,4, kurumlar vergisi ise %16,6 arttı.
• Dâhilde alınan KDV ise yıllık %67,8 artarken, ithalden alınan KDV’nin yıllık bazda artış oranındaki yavaşlama devam ederek %15,0 düzeyinde gerçekleşti. Fiyat ve mevsim tesirlerinden arındırılmış olarak ise ithalde alınan KDV aylık bazda %5,7 azaldı.
• ÖTV gelirlerindeki yıllık artış %23,4 oldu. Petrol ve doğal gaz eserlerinden elde edilen ÖTV geliri %48,7 arttı. Motorlu taşıtlardan elde edilen ÖTV geliri yıllık artış oranı otomotiv pazarındaki gelişmelerle uyumlu olarak mayısta yıllık %20,9’a yavaşladı. Motorlu taşıtlardan elde edilen ÖTV geliri yılın birinci beş ayında toplam ÖTV gelirinin %37,5’ini, toplam vergi gelirlerinin ise %6,3’ünü oluşturdu. Tütün mamullerinde ÖTV gelirleri ise mayısta yıllık %1,7 artışla 24,7 milyar TL olarak gerçekleşti. Yılın birinci beş ayında bu kalemden elde edilen gelirler toplam ÖTV gelirinin %22’sine denk geldi.
• Mevsimsellikten arındırılmış olarak vergi gelirleri aylık artışı mayısta hudutlu kaldı.
• Fiyat ve mevsim tesirlerinden arındırılmış olarak da vergi gelirleri mayısta aylık bazda azaldı (Grafik 5). Alt ayrıntılara bakıldığında; kurumlar vergisi, gelir vergisi, dahilde alınan KDV artarken, ÖTV, ithalde alınan katma kıymet vergisi gelirleri geriledi (Grafik 6).

Bütçe Masrafları:

• Merkezi idare bütçe harcamaları mayıs ayında yıllık %38,3 artışla 1.089,7 milyar TL olarak gerçekleşti. Böylelikle Ocak-Mayıs periyodunda harcamalardaki yıllık artış %43,8 oldu; toplam 5.339 milyar TL düzeyinde.

• Faiz dışı harcamalar mayısta yıllık %44,5, Ocak-Mayıs devrinde ise %39,1 artışla 4.504 milyar TL oldu.
• Cari transferlerde yıllık artış mayısta %46,9 oldu.KİT görevlendirme kalemi mayısta 53,3 milyar TL oldu; bu meblağın 18,9 milyar TL’si Elektrik Üretim A.Ş.’ye, 34,5 milyar TL’si BOTAŞ’a transfer edildi. Yılın beş ayında ise toplam 166,6 milyar TL fiyatındaki kalemin 85,6 milyar TL’si Elektrik Üretim A.Ş.’ye, 79,5 milyar TL’si BOTAŞ’a transfer edildi.
• Yatırım harcamalarını da içeren sermaye giderleri nisanda yıllık artışın bir ölçü ivme kaybetmesinin akabinde mayısta yıllık %61,6 arttı. Mevsimsellikten arındırılmış olarak ise iki aylık düşüşün akabinde mayısta aylık %7,7 artış kaydetti. Sermaye transferleri ise yıllık %47,5 ile güçlü artış kaydetti.
• Personel masrafları mayısta yıllık bazda %34,8 artarken, mal ve hizmet alımları yıllık artış oranı %42,9 oldu.
• Borç verme kalemi mayısta yıllık bazda %87,3 artışla 23,7 milyar TL olarak gerçekleşti. Bu meblağın 16,2 milyar TL’sini KİT’lere borç verme kapsamında sermaye transferleri oluşturdu; 13,9 milyar TL’si T.C. Devlet Demiryolları’na, 1,5 milyar TL’si Türkiye Taşkömürü Kurumu’na transfer edildi.

• Faiz harcamaları mayısta yıllık %0,5 ile sonlu arttı; 111,2 milyar TL oldu. Böylelikle yılın birinci beş ayında yıllık %75,9 artışla 835,8 milyar TL’ye ulaştı.

• Bütçe harcamaları fiyat ve mevsim tesirlerinden arındırılarak incelendiğinde ise, faiz dışı harcamaları nisanda aylık %2,0 azalışın akabinde mayısta %8,7 arttı (Grafik 7). Aylık bazda en güçlü artış borç verme ve cari transferler kalemlerinde görüldü (Grafik 8).