İstanbul’un 1914’te elektrikle tanışmasını sağlayan Silahtarağa Elektrik Santrali, sadece bir güç üretim merkezi değil; tıpkı vakitte kentin mekânsal ve sosyoekonomik dönüşümüne tanıklık eden bir bellek yeriydi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Silahtarağa Arşiv ve Paribu bu esaslı geçmişin izinde, tarihi haritaları bugünün teknolojileriyle buluşturarak eşsiz bir kent hafızası projesini hayata geçirdi. “İstanbul’un Aydınlık 100’ü Sergisi”, 1914-1983 yılları ortasındaki İstanbul’un dönüşümünü belgeleyen Silahtarağa Elektrik Santrali’ne ilişkin binlerce tarihi harita ve planı mercek altına alarak kentin 20. yüzyıldaki mimari, kültürel ve sosyoekonomik dönüşümüne odaklanıyor.
‘Sergi, İstanbul’un mekânsal tarihine ışık tutuyor’
Açılışta konuşan İstanbul Bilgi Üniversitesi Özel Projeler Müdürü ve Öğretim Görevlisi Amed Gökçen, Silahtarağa Arşivi’nin hem akademik hem de kültürel manadaki ehemmiyetine dikkat çekerek “Sergide Silahtarağa Elektrik Santrali’nin kurulduğu birinci günden kapandığı güne kadar olan periyoda ilişkin harita ve paftalardan bir seçki sunuyoruz. Her biri tek nüsha olan bu haritalar, İstanbul’un en kapsamlı harita arşivini oluşturuyor. Bugün elimizde yaklaşık 8 bin 900 adet harita ve plan mevcut. Bunların büyük bir kısmı, İstanbul’un bilhassa 1950 sonrası periyotta coğrafik olarak yerli yerine oturduğu yılları kapsıyor. Sergide bu haritaların küçük bir kısmını kamuoyuyla paylaşmak istedik. Bu arşiv, İstanbul’un tarihsel açıdan mekânsal gelişimini anlamamız için epey değer taşıyor. Özellikle 1950 sonrasındaki haritalara baktığınızda, İstanbul’un yaşayan bir kent olduğunu çok net görebiliyorsunuz.” dedi.
Serginin BİLGİ İletişim Fakültesi öğrencilerinin katkılarıyla hayata geçirildiğini belirten Gökçen, “Öğrencilerimizle birlikte şu an yapay zekâ teknikleriyle bu haritaları 3 boyutlu olarak üst üste yerleştirme çalışmaları yürütüyoruz. Bu teknikle, kentin nasıl hareket ettiğini, değiştiğini, büyüdüğünü gözlemlemek mümkün. Yeni sokaklar, meydanlar, yapılar, yeşil alanlar… İstanbul daima dönüşüyor ve bu dönüşümü yıllar boyunca adım adım takip edebiliyorsunuz.” dedi.
‘Akademik ve kültürel açıdan değerli bir miras’
Arşivin akademik bir kaynak olarak pahasına ve üniversitenin bu alana verdiği takviyeye dikkat çeken İstanbul Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. M. Ege Yazgan, “Silahtarağa Arşivi’ne kampüsümüzün kuruluşundan bu yana büyük ehemmiyet verdik. Silahtarağa Arşivi sırf haritalarla sonlu değil; toplumsal bilimlerin pek çok alanına ışık tutan, eşsiz doküman ve bilgiler barındırıyor. Bu arşiv hem bilimsel araştırmalar hem de toplumsal hafıza açısından çok değerli bir kaynak niteliğinde.” dedi.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Mütevelli Heyet Lider Yardımcısı Mehmet Can ise,Silahtarağa Arşivi’nin üniversite için taşıdığı tarihi mirasa ve geleceğe dönük potansiyeline dikkat çekerek şunları söyledi: “BİLGİ’ye birinci adım attığımızda büyük bir miras olarakSilahtarağa Arşivi’ni devraldık. Arşiv, sadece İstanbul’un değil, Osmanlı’nın son periyoduna ve genç Cumhuriyet’in kuruluş yıllarına da ışık tutan dokümanları barındırıyor. Bugün artık kent araştırmaları merkezi olarak da kurumsallaşan bu yapı, dünya genelindeki araştırmacılar için kıymetli bir merkez hâline geldi. Bu başarıda emeği geçen tüm gruba teşekkür ediyorum.” dedi.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Silahtarağa Arşiv ve Paribu işbirliğiyle 20. yüzyıl İstanbul haritalarının onarımı projesi kapsamında açılan “İstanbul’un Aydınlık 100’ü Sergisi”, 21 Kasım 2025 tarihine kadar santralistanbul Yerleşkesi Güç Müzesi’nde ziyaretçileri bekliyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
