Investing.com – ABD’nin İran’daki nükleer tesislere düzenlediği akın, milletlerarası seviyede geniş yankı uyandırdı. Jeopolitik tansiyonlar global ekonomik beklentileri yine belirsizliğe sürüklerken, güç piyasalarında da kıymetli tesirlere yol açtı. Global kuruluşlar, hükümet başkanları ve piyasa uzmanları, akın sonrası gelişmeleri yakından izliyor.
Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı Kristalina Georgieva, Bloomberg TV’ye verdiği röportajda, kelam konusu atakların yalnızca güç fiyatlarını değil, daha geniş çaplı alanlarda global istikrarları etkileyebileceği ihtarında bulundu. Georgieva, mevcut global konjonktürü “son derece belgisiz bir ortam” olarak tanımlayarak, güç fiyatlarında yaşanan yükselişin IMF tarafından yakından izlendiğini, lakin ilerleyen süreçte ikinci ve üçüncü dereceden tesirlerin de ortaya çıkabileceğini belirtti. Georgieva, büyük ekonomilerde daha fazla türbülans yaşanması halinde global büyüme beklentilerinde aşağı taraflı revizyonların tetiklenebileceğini kaydetti.
Orban’dan AB’ye davet: “Rus güç yasağını geri çekin”
Macaristan Başbakanı Viktor Orban, ABD’nin İran’ı bombalaması sonrası yükselmesi beklenen güç fiyatlarına dikkat çekerek, Avrupa Birliği’ne Rus güç kaynaklarına yönelik planlanan yasakları rafa kaldırma davetinde bulundu. Orban, İran-İsrail çatışmasının güç maliyetlerini artıracağını vurgulayarak, Brüksel’in mevcut düzenlemelerinin derhal gözden geçirilmesi gerektiğini belirtti.
Avrupa Komitesi, Salı günü Rus gazı ve sıvılaştırılmış doğal gaz ithalatına 2027 yılı sonuna kadar yasal olarak bağlayıcı bir yasak getirilmesini önermişti. Macaristan ve Slovakya üzere ülkeler bu yasağı engelleyemeyecekleri konusunda telaş duyarken, Orban Rus güç tedarikine devam edilmesi gerektiğini vurguladı. Macaristan ve Slovakya hâlihazırda Rusya’dan direkt güç alımını sürdürürken, Ukrayna’nın yıl sonunda doğusunda gaz akışını durdurma planı da güç tedarik zincirine dair tartışmaları ağırlaştırmış durumda.
İspanya’dan İsrail’e yaptırım talebi geldi
İspanya Dışişleri Bakanı, Avrupa Birliği’nin İsrail ile mevcut ticaret muahedesini derhal askıya alması istikametinde teklif sunacağını açıkladı. Bakan, aynı zamanda AB’den İsrail’e yönelik silah satışının da durdurulmasını talep edeceklerini belirtti. Açıklamada, iki devletli tahlile karşı çıkan bireylere yaptırım uygulanması gerektiği tabir edildi.
Bu teklifler, İran-İsrail sınırında yaşanan son gelişmeler sonrasında milletlerarası toplumun bölgede barışçıl tahlil arayışlarının ivme kazanması gerektiği istikametindeki davetlerle örtüşüyor. İsrail’in son devir siyasetlerine yönelik AB içindeki tenkitlerin artması, İspanya’nın bu tekliflerini öne çıkaran ülkelerin başında gelmesine neden oldu.
Avustralya’dan ABD’nin İran’a yönelik saldırına destek
Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, ABD’nin İran’a yönelik hücumlarını desteklediklerini açıkladı. Lakin Albanese, tıpkı vakitte diplomasi daveti yaparak tarafları tansiyonu artıracak adımlardan kaçınmaya davet etti. Başbakan, İran’ın nükleer silaha sahip olmasına karşı memleketler arası bir mutabakat olduğunu ve alınan önleyici aksiyonu desteklediklerini tabir etti.
Albanese, gazetecilere verdiği demeçte, Avustralya’nın topyekün bir savaştan yana olmadığını belirterek, diplomatik kanalların yine devreye girmesi gerektiğinin altını çizdi. İran’ın bölgesel istikrarı bozacak yeni bir aksiyondan kaçınması gerektiğini vurguladı.
İran’dan ABD’ye sert uyarı
İran İhtilal Muhafızları Ordusu, ABD’nin askeri operasyonlarına karşı önemli bir karşılık verileceği bildirisini verdi. Hatemül Enbiya Merkez Karargahı Sözcüsü İbrahim Zülfikari tarafından yayımlanan görüntü bildiride, ABD’nin İsrail’in yanında savaşa katılmasının İran silahlı kuvvetlerinin yasal amaç listesini genişlettiği söz edildi.
Zülfikari iletisinin sonunda, “Bu savaşı başlatabilirsiniz fakat bitiren biz olacağız.” ifadelerini kullanarak tansiyonun daha da tırmanabileceğine işaret etti. İran tarafından gelen bu açıklama, bölgedeki krizin yalnızca güç piyasalarını değil, global güvenlik istikrarlarını de etkileme potansiyeli taşıdığını ortaya koydu.
Petrol fiyatlarında savaş gerilimi
Petrol piyasaları, ABD’nin İran’a yönelik hücumları sonrası İran’ın nasıl bir karşılık vereceğine odaklandı. Phillip Nova’dan piyasa analisti Priyankoa Sachdeva, bilhassa İran’ın Hürmüz Boğazı üzere stratejik geçitleri kapatma ihtimalinin piyasalar tarafından yakından izlendiğini tabir etti.
Sachdeva, yaşanan fiyat artışlarının büyük ölçüde “savaş primi” tesiriyle oluştuğunu, Asya süreçlerinde ise muhakkak bir sakinleşmenin gözlendiğini belirtti. Analist, fiyatların kalıcı bir yükselişe geçmesi için arzın fizikî olarak ziyan gördüğünün netleşmesi gerektiğini söyledi. OPEC+’ın elinde kıymetli ölçüde yedek kapasite bulunması nedeniyle yalnızca risk algısına dayalı yükselişlerin sonlu kalabileceği de vurgulandı.
Tüm bu gelişmeler, ABD-İran tansiyonunun sadece politik ve askeri tesirlerle sonlu kalmayarak, global arz zinciri, güç güvenliği ve ekonomik büyüme üzerinde önemli sonuçlar doğurabileceğini ortaya koyuyor.
