Uluslararası sivil toplum kuruluşu Küresel Energy Monitor’ün, Global Kömürlü Santral Takipçisi Projesi kapsamında bu yıl 10’uncusunu hazırladığı “Yükseliş ve Çöküş” raporu yayımlandı. Rapor, dünyadaki neredeyse tüm kömürlü termik santralleri ve bu alandaki planları kapsıyor.
Rapora nazaran geçen yıl dünyada 44 gigavatlık yeni kömür santrali kapasitesi devreye alındı.
Bu, son 20 yılın en düşük düzeyi olarak öne çıkarken dünyada kömür kullanımının düşüş gösterdiğinin güçlü işareti olarak bedellendiriliyor. Dünyada geçen yıl devreye alınan 44 gigavatlık yeni kömür kapasitesine karşılık, 25,2 gigavatlık kurulu güçte termik santral kapandı. Böylelikle global kömür kapasitesi, 2024’te 18,8 gigavatla yıllık bazda yüzde 1’in altında artış gösterdi.
Geçen yıl devreye giren 44 gigavatlık yeni kömür kapasitesi, tıpkı vakitte 2004-2024 periyodunda devreye alınan yıllık ortalama 72 gigavatlık kapasitenin de yaklaşık 30 gigavat altında kaldı.
Avrupa Birliği’nde (AB) devreden çıkarılan kömür santrali kapasitesinin 4 kat artması, geçen yıl devreye alınan toplam kömür kapasitesindeki artışın sonlu kalmasında tesirli oldu.
AB’de 2023’te 2,7 gigavatlık kömür santralleri devreden çıkarılırken bu ölçü 2024’te 11 gigavata yükseldi. Almanya, kullanımına son verilen santral kapasitesinde 6,7 gigavatla başı çekti, Birleşik Krallık da son kömür santralini kapattı.
ABD’de geçen yıl emekli edilen kömür santrali kapasitesi 4,7 gigavatla 2015’ten beri en düşük düzeye geriledi. ABD’de kalan kömür kapasitesinin yarısının 2035’e kadar kapatılmasının planlanmasına karşın kimi güç şirketleri bu planları geciktiriyor.
Çin ile Hindistan, dünyanın genelinden ayrışıyor
Dünyada Çin ile Hindistan dışındaki geliştirilmekte olan kömür kapasitesi de düşüş eğilimini 10’uncu yıla taşıdı. Geliştirilme basamağındaki kapasite, 2015’teki 445 gigavat düzeyinden 2024’te 80 gigavata geriledi.
Öte yandan Çin, 2024’te rekor düzeyde yeni kömür santrallerinin inşasına başladı. Denetim altına alınmaması halinde bu yeni santrallerin, ülkenin 2025’te kömür tüketiminin tepeye ulaşmasının akabinde düşüşe geçme taahhüdünü tehlikeye atma riski bulunuyor.
Hindistan da geçen yıl rekor düzeyde yeni kömür santrali teklifinde bulundu. Hükümet, kömür kullanımını azaltma taahhüdünde bulunmasına karşın bu planın ne vakit başlayacağına ait net takvim belirlemedi.
Endonezya ile Malezya’nın kömürden çıkış taahhütleri, Filipinler’in kömür santrali müsaadelerini durdurma kararı ve Vietnam’daki adil dönüşüm planlarının geliştirilmesi üzere faktörlere bağlı olarak Güneydoğu Asya’da da yeni kömür projelerinin sayısı giderek azalıyor.
Güneydoğu Asya’da 2024’te yeni kömür santrali teklifinde bulunan tek ülke Endonezya olurken Latin Amerika’da ise kömür santrali teklifleri büyük ölçüde azaldı. Brezilya ve Honduras’ta uzun müddettir kömür santrali projeleri beklemedeyken Panama, 2026’ya kadar kömürden büsbütün çıkma taahhüdünde bulundu.
Böylece geçen yıl yalnızda 8 ülke, yeni kömür santrali önerisi yaptı. Bu sayı, 2023’te 12 idi. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) üyesi 38 ülkede yeni kömür santrali teklifleri 2015’teki 142 düzeyinden 5’e düştü.
Global Energy Monitor’ün Global Kömür Santrali Takipçisi Proje Yöneticisi Christine Shearer, rapora ait değerlendirmesinde, geçen yıl devreye alınan kömür kapasitesindeki rekor düşüşe dikkati çekerek, “Geçen yıl pak güç dönüşümünün tam süratle ilerlemesine bağlı olarak kömürün gelecekte karşılaşacağı durumların habercisi oldu lakin bilhassa dünyanın en varlıklı ülkelerinde kömür gücünün Paris Mutabakatı’na uygun formda etaplı kaldırılmasını sağlamak için hala çalışmak gerekiyor.” tabirlerini kullandı.
Rapora nazaran, Türkiye ise 2010’dan bu yana 92 gigavatın üzerinde kömür santrali projesini iptal etti. Bu ölçü, şu anda işletmede olan kömür santrali kapasitesinin neredeyse 5 katına denk geliyor.
Şu anda Türkiye’deki tek yeni santral projesi, Kahramanmaraş’taki Afşin-Elbistan A Termik Santrali’ne eklenmek istenen 688 megavatlık iki ünite olarak öne çıkıyor.
